معنی ناله و فغان

نیوه

ناله، بانگ، فریاد

های و هوی

ویل

فغان. [ف َ] (صوت) افغان. (فرهنگ فارسی معین). کلمه ٔ تأسف، یعنی آه، دریغا، دردا. (ناظم الاطباء). ای فریاد. ای وای. امان:
فغان از این غراب بین و وای او
که در نوا فگندمان نوای او.
منوچهری.
چه گویم ای رسول هجرگویم
فغان ما را از این ناخوش فغانت.
ناصرخسرو.
فغان زین چرخ کز نیرنگ سازی
گهی شیشه کند، گه شیشه بازی.
نظامی.
ای فغان از یار ناجنس ای فغان
همنشین نیک جویید ای مهان.
مولوی.
فغان که با همه کس غائبانه باخت فلک
که کس نبود که دستی از این دغا ببرد.
حافظ.
فغان کاین لولیان شوخ شیرین کار شهرآشوب
چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را.
حافظ.
فغان که آن مه نامهربان مهرگسل
بترک صحبت یاران خود چه آسان گفت.
حافظ.
|| (اِ) ناله و فریاد و زاری. (ناظم الاطباء). نفیر. (از فرهنگ اسدی):
فغان من همه زآن زلف بی تکلف اوست
فکنده طبع بر او بر هزار گونه عُقد.
منجیک.
کار من در هجر تو دایم نفیر است و فغان
شغل من در عشق تو دایم غریو است و غرنگ.
منجیک.
فغانش ز ایوان به کیوان رسید
همی زار بگریست هر کآن شنید.
فردوسی.
در هیچ جایی از شهر نبود که در آنجا فریاد و فغان بلند نشد. (تاریخ بیهقی).
فزع مادر و افغان پدر سود نداشت
بر فغان و فزع هر دو گوائید همه.
خاقانی.
دادش بده و فغانش بشنو
کاندوخته جز فغان ندیده ست.
خاقانی.
نرسد ناله ٔ سعدی به کسی در همه عالم
که نه تصدیق کند کز سر درد است فغانش.
سعدی.
- بفغان، در حال ناله و فریاد. فریادکنان:
ما را رمه بانی است نه زو در رمه آشوب
نه ایمن از او گرگ و نه سگ زو بفغان است.
منوچهری.
- بفغان آمدن، ناله و فریاد کردن: از دهر مخالف بفغان آمده بود. (گلستان).
گو برو بر در معشوق سلامت بنشین
آنکه از دست ملامت بفغان می آید.
سعدی.
او بفغان آمده ست زین همه تعجیل من
ای عجب، و ما بجان زین همه تأخیر او.
سعدی.
- در فغان بودن، بفغان بودن. نالان بودن. فریاد کردن:
چرا تو از بره و گاو درفغان باشی
که بی سروست یکی زین و بی لگد دیگر.
مسعودسعد.
ترکیب ها:
- فغان انگیخته. فغان برآمدن. فغان برآوردن. فغان برخاستن. فغان بردن. فغان برکشیدن. فغان داران. فغان داشتن. فغان دربستن. فغان درگرفتن. فغان زدن. فغان کردن. رجوع به همین مدخل ها در ردیف خود شود.
|| بانگ و شور و غوغا. (ناظم الاطباء):
بشادی برآمد ز گردان فغان
که آمد سپهدار روشن روان.
فردوسی.
رجوع به افغان و ترکیب های فغان شود.

فغان برکشیدن. [ف َ ب َ ک َ / ک ِ دَ] (مص مرکب) فریاد کشیدن. فریاد کردن. ناله کردن. زاری و فغان کردن:
بخندید و آنگه فغان برکشید
طلایه چو آواز رستم شنید.
فردوسی.

بلبل فغان. [ب ُ ب ُ ف َ] (ص مرکب) که فغان و آوای بلبل دارد. که ناله و افغان چون بلبل دارد:
چنگ جره همچو باز ازرق و کبکان بزم
دل بر آن ازرق فش بلبل فغان افشانده اند.
خاقانی.

فغان داشتن. [ف َ ت َ] (مص مرکب) ناله کردن. در حال فریاد بودن. فغان کردن:
اگر مرده مسکین زبان داشتی
بفریاد و زاری فغان داشتی.
سعدی.
ولیکن چون عسل بشناخت سعدی
فغان از دست زنبوری ندارد.
سعدی.

فغان دربستن. [ف َ دَ ب َ ت َ] (مص مرکب) ناله سر دادن. فغان کردن. فریاد کردن:
در تماشای خط سرسبزتو
چشم بگشاده فغان دربسته ام.
عطار.

فغان برخاستن. [ف َ ب َ ت َ] (مص مرکب) ناله و فریاد بلند شدن. فغان برآمدن:
بنشین که فغان از ما برخاست درایامت
بس فتنه که برخیزد هر جا که تو بنشینی.
سعدی.

فغان داران. [ف َ] (نف مرکب، ق مرکب) فریادکنان. در حال فغان داشتن. در حال ناله و زاری. زاری کنان:
چو شیرین دیدشان زار و خروشان
بسوک شه فغانداران و جوشان.
نظامی.
رجوع به فغان داشتن شود.

افغان، زاری، صیحه، ضجه، عربده، غوغا، فریاد، ناله، نفیر، نوحه

آه، ناله، بانگ، فریاد،

آه، ناله، بانگ، فریاد. [خوانش: (فَ) (اِ.) = افغان: ]

فغان، نالش، آواز بلند که از سوز دل آید

1223